Zo Phualva Vol 07, Issue 25: Christmas Chibai!

Christmas Chibai!

C
hristmas pen leitung bup ah biakna vai leh leitung vai ah zong akizat zawh kum 2000 bang hita hi. Tua thu tawm en suk ni.

Christmas cih pen English tangkam ahi 1038 a kizang Cristes Maesse pan leh 1131 a kizang Cristes-messe te pan kila ahi hi. Dutch in Kerstmis, Latin in Dies Natalis, German in Weihnachtsfest  cih danin lawhna a tuamtuam nei uh hi. Pawlpi masa te hun lai in kizang nailo hi.

A kibawl masak penna munte:
Pawlpi tangthu gelh Iraneus leh Tertulian te in Christmas pen pawi ni in ciamteh lo uh hi. Hih pawi ie bulpi tak pen Egypt te kaing pan ahi hi. AD 200 ciangin Clement of Alexandria (Stromata I.21) in Zeisu suah tawh ksiai in a kum bek hilo in, a ni dingin 25 Pachon (20 May) ni in ciamteh hi. Clement in ni(Material sun) pen March 28 ni kibawl ahih manin tua ni dingin pulak hi. 29 Choiak (25 December)  ni in Maesa khuami Paul in Alexandria khuami Cyril mai ah hanthotna pia cih kimu a, AD 427 leh 433 kikal in Alexandria khua ah kibawl hi.
February kha 386 kum in Flavian in Chrysostom pen siampi in sathau nilh hi. Chrysostom in Antioch pawlpi a gawmkhop nading in tua ma kum 10 sung azatsa uh ngeina pawi ahi December 25 ni pen Zeisu suahni a bawl dingin hanciam hi.

A Ni Bulpi:
Lungdamna thubute akigelh te ah et ding bangmah omlo hi. Lai Siangtho Thak ah a kigelh masa pen ahi Mark (AD 70, Src: http://huffingtonpost.com) in bangmah ciaptehna nei lo hi. Milip simna (census) pen mipi pai kim theih nading lunggulhna tawh phalbi laitak in kibawl kei leh kilawm hi. Tua leh, Lai Siangtho lui a ngeina leh pawite khat pepeuh tawh enkak leng zong a kimemat thei ding bangmah kimu lo hi. Roman Empire sung ni biakna tawh kisai ih et ciang Natalis Invicti  akici ni pawi(solar feast) pen December 25 hi a, ei zat December pen tawh kinai mahmah hi. Pope Leo I (Pope 440-461) in Armenia ah a daicip khin Christian te in ngeina dan lel a khat veivei a bawl bek uh Ni biakna hong pholhkhia kik hi. 

Letsong Piakna:
Letsong piakna a tuamtuam a kizangte lakah tu hun a akizang nawn khollo ahi luai kipiakna te pen 1223 kum in St. Francis of Assisi in a pat khiat hi a, minthang mahmah hi. Ahi zongin bawngno lim kipiakna pen Isaiah 1:3 na kiletkhial hi ding hi. Card leh laidal nono kipiakna pen Dawibia(pagans) te zat January kha a abawl uh pawi pen Christmas ah gawm in hong kizang hi.  Romans lai tawh Januanry 1 ni a kihawm The strenæ laihawm pen card te, letsong leh tuamtuamte tawh a kalsuan ahi hi.
Christmas zan a meiphual (yule log) sep a khawlkhopna pen St Boniface in Pope Zachary phiat in a zasuanna panin Rome hong tung hi. Mipi in pawi bawlna in a zat taktak pen England gamah 1577 in kipan a, damdam in hong pung zel a, paintit gam Provence ah, Italy gam Tucscany ah Christmas pen ceppo(singluang acihna) ci in kisam hi.
Singkung suanna pen kum zabi 10 lai a, Arab gamthu(Geography) siam khat ie zat ahi singkung leh a paak panin a gahkhiatna siksan in England gam dong kizel a, khaici te hoihtak ong gah phat nading deihna hi ci in Tilbury khua mi Gervase (kum zabi 13) in gen hi. Kum zabi 13 ciangin Piantit gamah singkung tung ah khuaimei leh meivak neute kivak hi. Ref: The Catholic Encyclopedia Christmas” cited in http://www.newadvent.org
Roman hunlai in Saturnalia(Saturn pasian pawi, December 17) pen lungnop zonna hun leh letsong kipiakkakna pawi ahi hi. December 25 ni pen Iranian te thusim theihna pasian Mithra suahni in kiciamteh hi.  January 1 ni in a innte uh mei leh singkung hing a tuamtuam te tawh zem in, a haute in naupangte le a zawngte kiangah letsong tuamtuam pia uh hi. (Encyclopedia Britannica, 15th ed., vol. II, p. 903).
Santa Claus
Santa Claus ci in zan kim laitak ini innte ah pai ini letsong va puak in nopna thupha va hopsawnna kinei hi. Pawlkhat te in bel Santa cih pen phuahtawm tangthu a ci zong ki om hi.
Langer's Encyclopedia of World History, (article “Santa”) in a gelhna ah, “Santa” pen Asia Minor bupah Nimrod ie kisapna min hi ci hi. Ama suahni pen December 25 in kiciamteh hi. Nimrod pen Babylon te pasian piankhiatna ci in kiciamteh hi. Nimrod leh Christmas thu a kician zaw in a sim nuamte in http://l.zomi.net/babylon ah kisim thei hi.
Santa Claus pen St. Nicolas (Rev 2:6,15) in a patkhiat hi ci in tangthu in gen hi. Amah pen kum zabi 4 lai in a khang bishop khat ahi hi. December 6 ni in naupangte letsong pia in, zankim in vak hi ci in kigen hi. Pawlkhat in Nicolas min masa pen Nimrod hi a ci zong om hi. Britannica Encylopaedia
Tu in ahih leh Christmas tawh kisai tawm ih en man bek hi. Kicing nailo ahih manin hun ih ngah hunhun ah I behlap lai ding a, thuman ih kan toto ding hi. Lai Siangtho in, “Zak nading bil a nei mi in za tahen!” (Matt 11:15, Mark 4:9; Mang 2:29). Amen!
? David Lian
Cidamna: Zun
Na Zun a melpuak in na cidamna hoih/ hoihlo cih hong lak lam na phawkkha ngei hia? Mi cidam khat na hih nop leh a nuai-a zun tawh kisai thulite sim hamtang in.
1. Mi cidam khat in ni khat in zun sagih vei kiim tha hi. Tua hi-a zun tawmlua (ahk) zun tha munlua cih bangin na om leh a hang zon ding kisam pah hi. A thei Siavuante tawh kikum in.
2. Mi cidam khat in zun khat vei a thak sial in second sagih kiim sawt hi. Tua hi-aa zun thak na sawt luat leh zong a hang zon ding kisam hi.
3. Mi cidam khat in zunkholna(Bladder) ah (300-500ml) kiim khol zo hi. Tua hi-a zun ip zo mahmah lo cih bangin na om leh ahang zon ding kisam hi.
4. Na zun a mel puak in tulaitak na cidamna hoih/ hoihlo cih hong lak thei hi.
❆ A naipak hiuhiau (ဎါဖျော့ဖျော့အရောင်)
- Tui tampi dawn ding kisam hi.
❆ A siang (ကြည်လင်နေသော အရောင်)
- Hih pen thu hoih hi. Na pumpi sungah tuidat kicing cihna hi-a na tuidawn ngeina daan in dawn den in.
❆ A naipak cik ahkl khuaizu mel (အဎါရင့်ရောင်)
- Na pumpi ah tuidat kisam mahmah a cihna hi.
- Tui tampi dawn ding tu mahmah in kipan pah in.
❆ A vom milmial ahkl a vom ciklo (အညိုရောင်)
- Na zun sungah si a kihel manin hih mel a pua hi thei hi. Tua pen sin damloh hang hi thei deuha zato ah kilak pah in.
❆ A san cik ahkl a san ciklo (အနီရောင် သို့မဟုတ် ပန်းရောင်)
- Pumpi sungah natna khat peuhpeuh om cih hong lak hi. Kal sungahsuang thaam ahkl cancer hang hi thei deuh ahih manin zato ah a manlangin kilak pah in.
❆ Van mel, A eng , Lengmaw gah mel (အပြာ၊အစိမ်း၊လိမေမာ်ရောင်)
- A tunga mel khat peuhpeuh a puak leh a mel kizuut tawm nektheih (ဆိုးဆေးပါသော အစားအစာ) khat peuhpeuh na nek man hi thei hi. Hau Lun, Mikim Cidamna, pp. 10,11.

Post a Comment

Lametna Aw hong ging lai hi. Hun bei ta ding hi. Lametna a om lai in na bil ngat inla, Topa hong sapna ngai in.

Previous Post Next Post