FSS ZIRLAI 3: MILAI SINAK

ZIRLAI 3 October 14-20
MILAI SINAK

SABAT TLAILAM : October 14

TUZARH SIAR DING: Rom 1:16,17,22-32; Rom 2:1-10,17-23; Rom 3:1,2,10-18,23.

BIBLE CANG KEN: “Kan zaten misual kan si theh, Pathian sunloihnak kan co ban lo” (Rom 3:23).

PAUL in Rome cakuat hramthoknak lamah, milai sinak riahsiatza a simi thuthangtha ih tumtah mi pakhat hmangin thutak dinsuah theinak a hawl. Himi thutak a rak umnak hi milai tluknak ih hramthok mi a si. Sualnak ruangah a balmi le tenum ih canter kan si. Kan mitmu

rong umdan in kan mizia le kan sinak in theihter.

Martin Luther in a tanglam ih thupawl kha Rome cabu hrilhfiahnak a tuahmi ah a ngan. Sualnak tangih ummi kan sinak kan mithmai le kan tuarnak in a langter ih, thlarau lamah fimnak in petu ah hmang sehla, mai mithmuh lawng si loin midang ih hmuhdan tiangin Pathian hmai ih a dingmi vek an bang tiah an sim ko ding. Midang mithmuh ahcun misual zet a simi, amai hmuhawk dan le midang hrekkhat hmuhdan ah soisel ding um loih hmuawtupawl tla an zaten sualnak tangah an um theh. Mi hrekkhat cun dantat tih ah lenglam thatnak an tuah, (or) duhdawtnak ngahsal duh (or) fak hlawh duhah an tuah theu. Asilole ziangmaw teih nunnuamnak ngah duhah an thinlung ngaingai ih a suak lo mi tla an tuah theu. Milai cun hiti vek lenglam thil kan tuah theu a si. An sunglam ahcun a pumhlum in sualnak ih a khatmi duhhiarnak le duhhamnak tla an tuah ih hipawl hi thil tha tuahnak dawnkhamtu a si. Martin Luther, Commentary on Rome, p. 69.

Thawhsal Ni October 15
PATHIAN IH HUHAM

Zumtu hmuahhmuah hrangah rundamnak hi Pathian huham a si ruangah Khrih thuthangtha cu ka zahpi lo. Judah mi hrangah a si hmaisa ih, Grik mi hrang khalah a si ve. Cumi ruangah zumnak thawngin zumnak parah thumaw in Pathian in a dingfelnak  kha a langter. Ngan ih a ummi vekin mifel cu a zumnak in a nung ding tiah a ti (Rom 1:16-17 RSV). Rom 1:16,17 in na hnenah ziangso a sim? A hnen ihsin thukam mi le ruahsannak tonnun ziangvek in so na ngah thei? 

(1) Thuthangtha: Himi hi Grik tongah, “Lungawinak thuthan” (or) “thuthangtha” timi a si. Lungawinak thu than timi hi amah lawngin umter sehla himi catlang hi “Khrih ah” hmanmi tongkam phunkhat a si ih, “Messiah thuhla ih thuthangtha” timi a sawh duh mi a si. Thuthangtha timi cu Messiah ratnak thu kha a si. Cule amah a zumtu cu rundamnak a ngah ding. Himi zumnak hi Jesuh le a dingfel famkimnak zumnak a si. Kanmah lamah a si lo, Pathian daan thu khal a si lo. Khrih hnen lawngin rundamnak kan ngahmi zumnak a si.

(2) Dingfel thianghlimnak: Himi tongkam hi Pathian thawn sinak a bangaw ih dingfelnak a si. Rome cabu sungah a sullam fiangten phuanlang sal a si ih, himi cabu kan zirnak ihsin hmuhsuahmi a si. Rom 1:17 ah tarlang sal a si vekin tongkam a hmanmi ah Pathian hrangih hmanmi a si. Dingfel thianghlimnak hi Pathian hnen ihsin a ra ih, kanmah ah cuih dingfel thianghlimnak kha Pathian in in tuahsak. Cuih dingfel thianghlimnak ih thatnak in kumkhua nunnak thutiam in pek.

(3) Zumnak: Grik tongih umdan ah “believe” ‘zum’ tinak le ‘faith’ Pathian zumnak tiah lehlin a si (KJV). Himi catlang ah tuahnak langtertu ‘verb’ le hmin a simi ‘noun’ kha cafang bangaw ih hman a si. (1) Pisteuo ‘believe’ zum tinak a si. (2) Pistis hi beliefe (or) faith Pathian zumnak tinak a si. Himi Pathian zumnak hi rundamnak thawn a pehaw tiah Rome cabu zirnak ihsin hmuhdan a si.

Rundam hnangamnak ah buainak na nei maw? Rundam na si le si lo thaten ruat tha aw. Cule kirsal aw. Rundam mi na si ko lo maw? Himi in thinphannak ziangso a lo pek? A hrampi ziangso a si? A hram teh a hnget maw? Na tlanlendan vekin na zumnak in kha mi kha hnong aw. Jesui lo tuahsak mipawl le thukam mipawl na ngah theinak dingah ziangvek duhhrilnak so na tuah ding?

TLAWNGKAI NIKHAT October 16
MISUAL KAN SI THEH

Rome 3:23 siar aw: Himi thucah hi tuisan Khrihfa hrangah ziangah so ol zetin kan zum thei? Himi thutak hi a palh lo nan ziangah so thusuhnak an tuah theu?

Khawruah harza a simi cu, milai hi kan sinak in misual kan sinak ah miin duhphorhnak an tuah theu. Milai hi a hramthok ah mi tha a si ko tiah an ti theu. An buaimi cu thatnak hi ziangso a si? A thu hram an theih lo ruangah a si. Milai cun midang a milaipi thawn a tahaw ih mitha ah a hmuaw theu. Midang that lonak kan hmuhmi kha kan sinak thawn kan tahaw sal theu. Kha miih sin mi tha ah in thlenpi thei lo. Pathian thawn kan tahawk ahcun a dingfel thianghlimnak thawn kan tahawk ih kan ruahnak ah kha mi lawngin a luah khat ahcun mah le mah kan hua aw dingih kan mitkem aw ding. 

Rom 3:23 khalah Pathian sunloihnak thu a sim. Himi catlang hi a phunphun in an letling. Theih olbik ih lehlin mi cu, I Corin 11:7 sungih thu ihsin a si. “Mipa cu Pathian ih hmuihmel le sunloihnak langtertu a si” a ti (RSV). Grik tongah ‘glory’ sunloihnak timi hi Pathian hmuihmel vekih tuahmi timi hnakin sinak niam deuhah an ruahmi a si. Milai ih a ummi Pathian hmuihmel kha sualin a siatter theh ih Pathian sunlawinak hmuihmel a langter thei nawn lo a si.

Rom 3:10-18 siar aw: Tui ni ah a thlengh mi ziangtal a um maw? Khuitawk zawnah na sinak thawn a kaihawknak bik? Na nunnak kha Khrih hrang a si lo ahcun himipawl thawn ziangtluk in so an bangawk? 

Kan sinak hi beisei ding um loih a siat theh mi a si. A hmaisabik ah misual hloral kan sinak kan theiaw dingih ruahsan ding nei lo ti theimi zianghman nei lo kan sinak kan theiaw ding. Kha mi sinak theithiam dingah thlarau thianghlim hnatuannak in kan sual in theihter. Misual in thiang thlarau a dodal lo ahcun Jesui zangfah lainatnak hmu thei lo dingih phentu, mah zawnruahawknak, tiawkternak le mah le mah thiam coawternakpawl kha Thiang Thlarau in a sutkuai theh dingih mah le mah theithiam aw in Bawi Khrih tang sungah a tlanlut ding. (Maw, Pathian in zangfah hram aw, misual ka si a tiaw ding) (Luk. 8:13 NASB).

Thatnak na tuahmi netabik kha ziangtik ah so a si? Santlaihnak ka nei lo tiih na theihawknak ziangtik ah so a si? Himipawl hi beidonnak thlentertupawl an si thei. Ruahsan mi na neih sun ziangso a si?

TLAWNGKAI NIHNIH October 17
THANSONAK

Kum zabi 20 kan thlen cun milai zangfahawknak nun a thangso vivo ih, nun ziaza lam khal a thangso vivo. Tikpan (science) fimnak le thiamnak hmansuahnak in an saduhthahmi pawl an hmusuak vivo. Milai zum vedan ahcun famkimnak lam kan pan zo tiah zumnak an nei. Nun ziaza le thinlung putdan ah le a dikmi fimzirnak ruangah milai in amah le amah nasa zetin a thansopi ih, pawlkomawknak an neihmi tiangin an thansopi. Hi hmuahhmuahpawl hi a hung um rero tiah ruah a si ih mipi vantlang khalin kum zabi 20 hnulam ih santhar umdanpawl ah raltha zetin an lut vivo.

Kum zabi 20 ahcun ziangkim hi a thatheh ding tiah an ruat cio nan ruahnak vekin thilthalam a pan cuang lem lo. Kum zabi 20 hi sualnak a tawpkhawk an tuahih daan pahbal sanah a cang. Tikpan fimnak ih ruangah thahawknak hriamhrei tha tuah kum ti theih a si sawn lo maw? Timi lawng hi kan ruahban thei mi a si.

Rom 1:22-32 siar aw. Kum zatek pakhat lai ih nganmi ca a si ih, tui ni kum zabi 21 ah thu fiang zetih nganmi ziangvek in so kan hmu thei?

Khrihfa thil ton mipawl ah a hmaan tiah zumin rinum zetih kan um a tul. Cumi lakah thihnak le thawhsalnak thu, a ratsalnak, vanthar le leithar thupawl hi a hmaan tiih zum dingah a tlu sia zo milaipawl in kan zum a tul. Milai tluknak ruangih thaman ih khawsa mi kan si cio.

Rom 1:22,23 vun zohsal sehla, fiang zetih a um mi daan hrampi tuah ziangtin so kan hmuh thei? Pathian hnongin a ai-awh milem be sehla a ralai dingmi kan sanah minung hi ziangvek so kan si ding. Cui tawk hmunah ziangtluk ih mi aa ah so an can ding. A phi na ngahmi sabat ni ah rel tlang uh.

TLAWNGKAI NITHUM October 18
JUDAH LE ZENTAIL PAWL AN BANGAWKNAK

Rom 1 sungah Zentail-pawl ih sualnak tla Paul in a dik ciahin a sim. Milem be mi an si ih Pathiah hmuhah mi hlo an si. A tlusia mi an sinak vekin an tuah mipawl tla a sia deuhdeuh.

A ram le a miphunpawl hloralter dingah a siang lo. Cotha ngahnak cantha pek an si ko nan (Rom 3:1,2) Pathian daan ahcun misual an si ve. Jesuh Khrih zangfahnak ih run tul an si ve ko. Kha vek misual sinak ih ruahdan ahcun rundam dingah Pathian zangfahnak kan tul cio ih cumi ah Judah phun le Zentail phun kan bangawknak a si.

Rom 2:1-3, 17-24 siar aw. Paul in ralrin peknak ziangso a sim? Judah (or) Zentail kan zatei hrangah kan lak cio dingmi thucah ziangvek so a um. 

Tirhthlah in mizuk bepawl hi misual an si ti a langter hnu ah, duhsaknak tongkam na deuh ih a sim mi cu: Judah-pawl tla sualnak lakih khawsa mi an si. Pathian thu kha a lenglam lawngin an thlun ih cafang ih nganmi vekin an thlun thlarau hruainak a tel lo tiah ati. Martin

Luther Commentary on Rome, p. 61.

Midang sualnak cu hmuh olte a si, anmai tuah mi vek sualnak kan tuah ve. Anmah hnakih sual kan si ko. A poimi cu kan mit a rak caw ko lo maw? Kanmah cu mi tha zetah kan ruataw ih, kanmah thawn kan thimaw ih misual ah kan hmu. 

Paul cu kha ti vek a si lo, a phunpipawl kha Zentailpawl mawhsiat lohli lo dingin a cah. A hril mi miphun tla misual thotho. Thildang ah milem bepawl hnakin an sual sawn. Zentail-pawl hnakin tleunak a ngah hmaisa sawn mi an si ih mawhsiat hmaisa dingmi tla an si ko.

Himi hmuahhmuah ah mifel zohman kan um lo. Pathian ih lawm ding tlak zohman kan um lo. Pathian, Thianghlimnak ro luahtu dingah zokhal in kan pianpi thatnak a um lo. Judah le Zentail nunau le mipa, milian le farah, Pathian tihzahtu le hnongtu, kan zaten misual kan si theh. Thuthangtha Pathian zangfahnak rung lang lo sehla kan zaten beisei ding nei lo kan si. 

A tuahmi vek sualnak na tuah ko nan na thinlung in voiziat so midang na mawhthluk. Khami ziaza kha ziangtin so na thlengh awk thei ding. 

TLAWNGKAI NILI October 19
THUTHANGTHA LE SUAL SIRNAK

Pathian ih zangfahnak le mi a zawi theinak le, a nasa ngaingai mi a thin saunakpawl ziang siar loin um hlah aw. Pathian zangfahnak cu na sual sir dingih a lo hruaitu a si ti cu na thei ko (Rom 2:4). Sual sirnak dingih thusuhnakpawl thawn pehaw in kan hrangah thucah ziangso a um.

Pathian thatnak in sual sir dingah misual parah hneknak a tuah dah lo. Mi hmuahhmuah a duhdawtnak ih naih theinak a hawl ih a thinnemnak in rikham a nei  lo. Sual sir dingah hneknak tuah sehla sual sirnak ih tumtahmi a vaivuan theh ding a si. Pathian in hneknak thawn sual sir dingin tuah sehla rundammi zohman an um lo ding. Midang kha sual sir dingah hnek sehla a dangpawl hnenah teh ziangah so a tuah lo. Sual sirnak hi zalen zetih duhhrilnak ih tuahmi a si. Kan nunah thlarau thianghlim hnatuannak kan pomnak a si. Curuangah sual sirnak hi Pathian laksawng a si. Cumi pom dingah kan thinlung sangka kan rak ong ahcun a rak cohlan lawng hi kan tuah dingmi a si.

Pathian duhdawtnak hnongih sual sir duh lo le zawnlung loih kan um ringring ahcun kan hnenah ziangso a thleng ding (Rom 2:5-10). 

Rom 2:5-10 le Rom cabu sungah Paul in thil tha tuahnak tiin a langter theu. Khrihfa nun ah thiltha tuah ih thukham thlunnak hi zumnak ih thiam conak ah a tel ve lo. Rom 2:7 ah rundamnak a hawltu ih thu a ngan mi ah, “cat lak loin thil tha kha thin sau zetih tuah ringring” tiah a um. Milai zuamnak in rundamnak a hlawhsuah thei lo hmanah, himi umdan hi rundam zo mipawl ih nundan a si. Mi in ziangvek ih Bible an siar hmanah tuahnak fehpi mi pomdan hi hmuh a har ih tuah tuannak hi zianghman a tel lo. Piantharnak sual sirnak dik cu thinlung sungih suakmi a si. Cumi cu sirawk kan tul mi thil hlonhlo ih neh thei dingah tumruhnak in a thlun ringring. 

Sirawk tulmi ziaza le lungput na sungah ziangvek in so a um theu. Na palhnak te kha hlon hloin suupaw awla sualnak a reh deuhdeuh ding. A netnak ah ziangtin so na thlenghawk thei ding? Ziangah so thlengawk hrimhrim na tulnak san?

TLAWNGKAI NINGA October 20

RUAH BET DING: Sualnak hi Bible ih a simdan ahcun milai in fimkhurnak neih lo ruangih thiltha lo a ra thlengmi a si lo. Milai in a duhhrilmi a tuah mi ih a phi suakmi a si. Sual hi thatnak tlaksamnak a si lo. Pathian beisei mi kan thelh mi a si. Sualnak a rak umnak hi milai in a ruahnak ih a hrilmi ruangah a si. Milai santlaih lonak ruangih tuahmi a si lo. Minung in thil tha lo a ruahmi a hrilih Pathian dodalnak ziaza a tuahmi a si. Pathian dan a buarih Pathian ih thusimmi ngai duhnak a hlo. Sual in Pathian rikham tuahmi va lannak a si. A tawi zawngin sual hi Pathian dodalnak a si. The Handbook of Seventh-day Adventist Theology (Hagerstown, Md: Review and Herald Publishing Association 2000), p. 239.

Leilung dinhmun tihnung zetmi umdan kha ka hmai ah in hmuhter. Hmuntin ah thithei lo zumnak in a luah khat theh. Nu le pa sualnak thlahdah aw zetih tuahnak hi tui sanah a lar zetmi sualnak a si. Ziangtik hmanih tuahdah lo mi sualnak tenum mi cikim kha ral tha zetin an tuah, an umdan ding vekin an um nawn lo. Milaipawl hi dawi aa mi vekin an um theh ih, duhnung nunze mawi duhnak le thatnak tuahduhnak tla a hlo cuahco. Ziangahtile sualnak tenum a phunphun raltha zetin mi zapi in an tuah ruangah a si. Sualnak in zum lotu a khuahkhirh lawng si loin anmah hmuhsuamtu a si. 

Culawng in a tawk hrih lo. Jesui thuthangtha phuangtu nunau tla mipa tla sualnak an nei theh. Thuthangtha simphuangtu an si nan mi hrekkhat an langdan zoh tikah thil a cang rero mi ah setan timtuahawk tlukin an timtuahaw lo. Balhter mi thil hmuahhmuah ihsin anmahten an thiar fihlimaw lo. A thianghlim lo dingin an thinlung sung hrimhrim ihsin a suakmi thuruahnak taksa hiarnak kha reipi an tuah zo ih an ruatih a suaisam rero mi sualnak a si. E.G White Testimonies for the Church, Vol. 2. P. 346.

RELTLANG DING:

(1) Khami thil cang mipawl a um rero nan milai thansonak a um thotho. Khamipawl kha a phi ziangso na pek ding? Thu elawknak ziangvek a suakih ziangtin so na sawn?

(2) E.G White cangan mi zoh aw. Tlawngkai ninga ni zirlai ihsin nangmahten theihawknak na neih ahcun na ngah mi a phi ziangso a si. Beidong zetih a sungtu lamah tel loin Pathian thukam in pekmi sual thlahnak, thianhlimnakpawl phuan hmaisak ta ziangah so a poimawh. Mi hmuahhmuah hrangah pum peawtu in a tuah dah lo tiah sim seh ti a lo duhtu a si. Ka sual tuk, rundam aw thei ka si dah lo ding. Ka sung rori na ti a tul. “Kei khalin thiam lo ka lo coter lo, feh awl ava sual nawn hlah” tiah in titu Jesui thu vekin na nung maw? (John 8:11).

(3) Sinak sual thawn ciahaw mi le ziaza tha lo sualnak hi kan hramthoknak a si timi hi Khrihfa kan si vekin kan theih ding ziangah so a poimawh. Khami kan theiaw lo tikah riahsiatza thiltha lo kan ton thei mi ziangso a um? Kan sinak dik kan theih palhmi in ziangvek ih sualnak ah so in hruai thei?

(4) Siar cawk lo Protestant-pawl in zumnak ih pumpekawk hnakin thihnak an hril sawn. Zumnak ah ziangtluk in so kan khoh? Cumi hrangih thih ngam tiangin kan zumnak a khoh maw?